اشعه ایکس دندانپزشکی یا رادیوگرافی دندان ابزار تشخیص پزشکی هستند که در شناسایی و مشاهده آسیبها و بیماریهایی که در طول معاینات قابل مشاهده نیستند کمک شایانی به دندانپزشکها میکنند. تعداد جلسات رادیوگرافی به عواملی چون؛ وضعیت بهداشت دهان و دندان، سن، خطر ابتلا به بیماری وعلائم و نشانههای بیماریهای دهان بستگی دارد.
بهعنوان مثال، از آنجایی که دندانها و فک کودکان در حال رشد هستند و از طرفی احتمال پوسیدگی دندانهای کودکان بیشتر از بزرگسالان است بنابراین ممکن است نسبت به بزرگسالان به جلسات بیشتر رادیوگرافی نیاز داشته باشند. دندانپزشک با بررسی سوابق پزشکی و معاینه دندانها و دهان بیمار تعیین میکند که آیا بیمار نیازی به رادیولوژی دارد یا خیر.
دندانپزشکها معمولا به منظور بررسی وضعیت فعلی بهداشت دهان و دندان بیماران جدید و همچنین تشخیص تغییراتی که ممکن است بعدها رخ دهد معمولا از رادیوگرافی استفاده میکنند.
با اینکه توصیه میشود تا جاییکه امکان دارد از قرارگرفتن در معرض اشعه ایکس خودداری کنید اما بسیاری از افراد برای کنترل وضعیت دهان و دندانهای خود مجبورند بهطور منظم رادیوگرافی شوند. تعداد دقیق جلسات رادیوگرافی به سوابق پزشکی و شرایط فعلی سلامت دهان و دندانهای بیمار بستگی دارد. متخصصین ما در کلینیک دندانپزشکی ویستا بهمنظور تشخیص صحیح مشکلات و بیماریهای دندانی و ارائه بهترین گزینههای درمانی، رادیوگرافی را توصیه میکنند.
برای دریافت مشاوره و تشخیص صحیح مشکلات دندانی و یا جهت دریافت وقت ملاقات از متخصصین میتوانید با شمارههای تماس حاصل فرمایید.
انواع اشعهایکس دندانپزشکی
2 نوع اشعهایکس دندانپزشکی یا رادیوگرافی وجود دارد که هر کدام با اهداف مختلفی در درمان مشکلات دندانی بکار میروند.
اشعهایکس داخل دهانی
اشعه ایکس داخل دهانی از رایجترین نوع رادیوگرافیها میباشد. این نوع رادیوگرافی در تشخیص و شناسایی مواردی مانند: پوسیدگی دندانها، تعیین سلامت ریشه دندان، مشاهده وضعیت دندانهایی که هنوز از لثه خارج نشدهاند و همچنین کنترل سلامت استخوان و فک کمک شایانی میکنند. اشعه ایکس دندانپزشکی دارای 3 زیرمجموعه است. دندانپزشک از طریق رادیوگرافی میتواند قسمتهای مختلف دهان بیمار را مشاهده کند. زیرمجموعههای اشعه ایکس دندانپزشکی شامل: بایتوینگ، پری اپیکال و اکلوزال میباشد.
اشعهایکس بایت وینگ
از طریق رادیوگرافی بایت وینگ میتوان جزئیات دندانهای بالا و پایین یک سمت دهان را مشاهده کرد. در این نوع رادیوگرافی از تاج دندان تا استخوانی که از دندان حمایت میکند قابل مشاهده است. این نوع اشعه ایکس دندانپزشکی برای یافتن باکتریهایی که بین دندانها رشد میکنند و همچنین بررسی سلامت ریشه دندانها کمک فراوانی به دندانپزشک میکند.
اشعهایکس پری اپیکال
در رادیوگرافی پری اپیکال کل دندانها از تاج تا استخوان، جایی که ریشه قرار دارد قابل مشاهده است . در هر یک از اشعه ایکسهای دندانپزشکی تنها دندانهای بالا و پایین یک سمت دهان قابل مشاهده هستند. بهدلیل اینکه میتوان ناهنجاریهای موجود در ساختار استخوان یا ریشه دندانها را از طریق اشعه ایکس پری اپیکال بهوضوح دید، این رادیوگرافی در مراقبتهای دندانی نقش بهسزایی ایفا میکند.
اشعهایکس اکلوزال
رادیوگرافی اکلوزال بزرگترین رادیوگرافی در حوزه دندانپزشکی است. در رادیوگرافی اکلوزال تکامل دندانها در کل قوس فک بالا و پایین دهان قابل مشاهده هستند.
اشعهایکس خارج دهانی
رادیوگرافی خارج دهانی در تشخیص و شناسایی مشکلات فک و جمجمه کمک فراوانی میکنند. از آنجایی که این نوع رادیوگرافی برخلاف رادیوگرافی داخل دهانی نمیتواند سطح بالایی از جزئیات را نشان دهد بنابراین پیداکردن پوسیدگی و باکتریهای بین دندانی از طریق آن امکانپذیر نیست.
رادیوگرافی خارج دهانی در تشخیص مشکلاتی چون تومورهای دهان، مشکلات مرتبط با غددبزاقی، ساختارهایی که در رادیوگرافیهای دیگر قابل مشاهده نیستند و شکستگیها بسیار مفید و سودمند هستند. رادیوگرافی خارج دهانی حتی بخشی از برنامههای درمانی ارتودنسی بوده و در خدمات دندانی چون سیمکشی دندانها نیز کاربرد دارد.
چرا باید رادیوگرافی انجام داد؟
دندانپزشکها با بررسی ساختار دهان در عکس و فیلمهای رادیوگرافی میتوانند مشکلات و ناهنجاریهای دهان و فکها را ارزیابی و تشخیص دهند. رادیوگرافی در بزرگسالان اجازه میدهد تا دندانپزشک:
- پوسیدگیهایی که در معاینات قابل مشاهده نیستند، مانند حفرههای کوچک ناشی از پوسیدگی بین دندانها را تشخیص دهد.
- پوسیدگی در زیر دندانهای پرشده را مشاهده کند.
- ترک و یا دیگرآسیبهای وارد شده به دندان پر شده را شناسایی کند.
- احتمال تحلیل استخوانی ناشی از بیماری پریودنتال (بیماری لثه) را تشخیص دهد.
- مشکلاتی چون عفونت و مرگ عصب در کانال ریشه را شناسایی کند.
- در برنامه ریزی و تدارکات خدمات دندانی چون: کاشت دندان، درمانهای ارتودنسی، دندانهای مصنوعی و سایر خدمات دیگر از رادیوگرافی استفاده کند.
- مشکلاتی چون کیست دهان و دندان، سرطان و تغییرات مرتبط با بیماریهای متابولیکی و سیستمیک را تشخیص دهد.
- رادیوگرافی در کودکان بهمنظور تشخیص پوسیدگی دندانها و کنترل رشد و تکامل دندانها صورت میگیرد. رادیوگرافی متناوب در ارزیابی مواردی چون: وجود فضای کافی برای رشد همه دندانهای جدید، افتادن به موقع دندانهای شیری و امکان رشد صحیح دندانهای دائمی، رویش دندانهای اضافی متعدد (رشد بیش از حد دندانها) و همچنین ارزیابی دندان نهفته کمک بهسزایی میکند. شایان ذکر است که مشکلات خفیف اغلب با تشخیص زودهنگام قابل پیشگیری و درمان هستند.
روش
فرایند کلی رادیوگرافی بایت وینگ و پری اپیکال بهشرح زیر میباشد:
متخصص رادیوگرافی قسمت فوقانی بدن و دور گردن بیمار را با محافظ سربی میپوشاند. این کار یک اقدام ایمنی است و دراصل به منظور محافظت از بافتهای حساس (مانند غده تیروئید) در برابر اشعه مستقیم یونساز و یا اشعه منعکس شده از دستگاه رادیولوژی صورت میگیرد. با وجود اینکه میزان تولید اشعه یونساز در اشعه ایکس دندانپزشکی ناچیز است اما با این وجود بهتر است هنگام قرار گرفتن در معرض چنین تجهیزاتی جانب احتیاط را رعایت کنیم.
فیلم تصویربرداری رادیوگرافی یا سنسور تصویربرداری دیجیتال پشت دندان یا دندانهایی که قرار است عکس گرفته شوند قرار میگیرد. مرحله بعد بیمار باید وسیله تثبیت کننده ای را که فیلم یا سنسور دیجیتال را در موقعیت خود نگه میدارد به آرامی گاز بگیرد. این کار ممکن است احساس ناخوشایندی در بیمار ایجاد کند اما بعد از گذشت اندک زمانی به وجود آن عادت میکند.
متخصص رادیوگرافی یونیت دندانپزشکی را نزدیک گونه بیمار تنظیم کرده و سپس دستگاه رادیولوژی را روشن میکند. مقدار تابش و مدت زمان رادیوگرافی معمولا به عواملی مانند: نوع رادیوگرافی و نوع بافتی که تحت آزمایش میباشد بستگی دارد. تابش اشعه در رادیوگرافی معمولا با سرعت بالا انجام شده و درعرض کمتر از یک ثانیه به اتمام میرسد.
بعد از رادیوگرافی، نوبت پردازش فیلم یا عکسها میباشد. پردازش با روشهای معمولی یا با نوعی اسکنر دیجیتالی انجام میشود. روشهای معمولی پردازش عکس و فیلم حدودا 5 تا 10 دقیقه طول میکشد. فیلمهای دیجیتالی، بسته به نوع تجهیزات دیجیتالی که استفاده میشوند ممکن است در عرض چند ثانیه آماده شوند.
دندانپزشک باتجزیه و تحلیل نشانههای ناهنجاری درعکس، تشخیص پزشکی خود را آغاز میکند. در انتها عکس یا فیلم رادیوگرافی بیمار در پرونده پزشکی او بایگانی میشود.
معایب و عوارض
اشعه ایکس همانند تمام انواع اشعههای یونساز تاثیرات مضاعفی بر بافتهای بدن داند. برخی از بافتها مانند بافتهای غددلنفاوی (تیروئید) نسبت به سایر بافتهای دیگرآسیبپذیرتر هستند. میزان بالای اشعه ایکس برای بدن بسیار مضر و خطرناک است.
هدف از رادیوگرافی دندانپزشکی دستیابی به اطلاعات تشخیصی لازم با حداقل تابش اشعه ایکس به بیمار و کارکنان میباشد. این قانون به “اصل آلارا ” (مواجه حداقل با تشعشعات) معروف میباشد. طبق این اصل، تا جایی که امکان دارد باید مقدار پرتوگیری را کاهش داد. فیزیکدانان هستهای و متخصصین رادیولوژی همه معتقدند که بهدلیل میزان کم تابش در اشعه ایکس دندانپزشکی خصوصا در فیلمهای سرعت بالا و رادیولوژی دیجیتالی خطر جدی بیمار را تهدید نمیکند.
چند وقت یکبار باید رادیوگرافی را انجام داد؟
وضعیت سلامت دهان و دندانهای بیمار تعیین کننده تکرار جلسات رادیوگرافی هستند. توصیه میشود افراد بزرگسالی که دارای مشکلات بهداشت دهان و دندان نیستند هر 2 تا 3 سال یکبار رادیوگرافی کنند. افرادی که درمعرض خطر بالای مشکلاتی مانند پوسیدگی دندان هستند و یا سابقه بیماریهای لثه دارند ممکن است به تعداد جلسات بیشتر رادیولوژی نیاز داشته باشند. در صورت تعویض دندانپزشک بهتر است رادیوگرافی سابق خود را بههمراه داشته باشید تا نیازی به رادیوگرافی مجدد نباشد.
اشعه ایکس دندانپزشکی درطول بارداری
قبل از هر اقدامی بهتر است پزشک را از بارداری خود مطلع سازید. ممکن است بیمار درطول بارداری برای درمان مشکلات و بیماری دندانی خود نیاز با رادیوگرافی داشته باشد. پوشیدن محافظهای سربی و یقهپوشهای محافظ تیروئید مادر و جنین را از تشعشعات حفظ میکنند. بنابراین اگر قصد بچهدار شدن دارید و یا حتی به نوزاد خود شیر میدهید میتوانید با رعایت احتیاط، رادیوگرافی را بدون وقفه ادامه دهید.